برای تولید چرم، ابتدا باید ساختمان پوست حیوانات را شناخت و سپس مراحل تولید را بررسی کرد. در این مقاله، ابتدا به طور مختصر به بررسی ساختار پوست می‌پردازیم و سپس مراحل مختلفی که در راه تولید چرم وجود دارند را شرح می‌دهیم.
ساختمان پوست
به طور كلي پوست دارای سه لایه اصلی است:
- اپیدرم: اپیدرم حدود 1% ضخامت پوست است. حاوی مو، خز، فولیکول‌ها، غدد چربی و عرق است. این لایه در حین پردازش چرم به طور کامل حذف می‌شود.
- درم: درم 85 درصد ضخامت پوست است. درم لایه‌ای است که در طی فرآیند دباغی به چرم تبدیل می‌شود. درم از دسته‌هایی از الیاف متصل به هم ساخته شده است که به نوبه خود از فیبریل‌های کوچکتر تشکیل شده است. فیبریل‌ها در هم تنیده شده‌اند تا یک شبکه سه بعدی را تشکیل دهند. فیبریل‌ها از پروتئین کلاژن تشکیل شده‌اند. 30 تا 35 درصد از درم، کلاژن است. گلوبولین پروتئین پیچیده فیبرهای کلاژن را به هم متصل می‌کند.
- لایه گوشتی زیر جلدی: این لایه، 14 درصد باقیمانده پوست را تشکیل می‌دهد. این لایه که بیشتر از بافت متصل و چربی ساخته شده است، در طی فرآیند تولید چرم برداشته می‌شود.
تهیه چرم از لایه درم
چرم از لایه درم با فرآیند “دباغی” پوست خام حیوان ساخته می‌شود. پروتئین کلاژن، عنصر ساختاری اصلی درم است. فرآیند دباغی، پروتئین کلاژن پوست خام را به ماده‌ای پایدار و بادوام تبدیل می‌کند. در واقع، مواد شیمیایی دباغی، پوست خام را با ایجاد پیوندهای عرضی در ساختار کلاژن به چرم تبدیل می‌کند و در نتیجه آن را در برابر اثرات اسیدها، قلیاها، گرما، آب و عملکرد میکروارگانیسم‌ها تثبیت می‌کند. این فرآیند دباغی یا Tanning نامیده می‌شود؛ زیرا ترکیب تانن که از درختان بلوط استخراج می‌شود، در ابتدا برای تثبیت پروتئین کلاژن مورد استفاده قرار می‌گرفت.
دسته‌های فیبریل در لایه‌های بالایی درم، متراکم و قوی هستند. به این قسمت از پوست، تمام دانه می‌گویند. از این لایه رویی، چرم‌های تمام دانه (Full Grain)، چرم بالا دانه (Top Grain) و چرم نبوک (Nu-buck) ساخته می‌شوند. این لایه صاف‌ترین سطح چرم و با ارزش ترین قسمت پوست است. چرم پوشاک نازک و باکیفیت با جدا شدن فقط سطح بالایی درم ساخته می‌شود.
لایه‌های زیرین درم را کوریم (corium) یا لایه پوست میانی می‌نامند. دسته‌های فیبریل در کوریم چگالی کمتری دارند و از استحاکم کمتری نسبت به لایه رویی برخوردار هستند. لایه‌های کوریوم داخلی از پوست جدا می‌شوند تا چرم‌های جیر یا چرم‌های جیر اشبالت (split) ایجاد شوند. یک پوست بسته به ضخامت لايه‌ها می‌تواند سه یا چهار لایه چرم تولید کند.
سمت چپ لایه‌های پوست و سمت راست لایه‌های درم
چرم چگونه ساخته می‌شود: مرحله به مرحله
تبديل پوست به چرم را دباغی می‌گویند. در فرآیند دباغی عملیات زیادی وجود دارد. حدود ده روز طول می‌کشد تا پوست یک حیوان زنده به یک چرم آماده برای کارخانه کفش تبدیل شود. از آنجایی که بیشتر پوست‌های خام قبل از پردازش، حمل و نگهداری می‌شوند، ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا پوست از یک پوست زنده به یک محصول چرمی تبدیل شود. زنجیره تامین چرم در جهان اغلب با ذبح حیوانات برای غذا در آمریکای جنوبی یا استرالیا آغاز می‌شود. پوست حیوانات سپس در چین پردازش می‌شود و کفش‌های تمام شده به قاره آمریکا یا اروپا ارسال می‌شود. مراحل تولید چرم عبارتند از:
نگهداری
قبل از شروع فرآیند دباغی چرم، پوست خام حیوانات باید حفظ شود تا از خراب شدن آن‌ها جلوگیری شود. دباغی‌های چرم، اغلب پوست خام را از کشورهای دیگر خریداری می‌کنند. پوست‌ها قبل از حمل و نقل باید برای نگهداری آماده شوند. روش‌های نگهداری شامل نمک زدن، سرد کردن یا انجماد است. به این پوست‌ها «آبی مرطوب» می‌گویند. هنگام گشت و گذار در کارخانه چرم، بهتر است از “اتاق آبی” خودداری کنید زیرا کار با پوست آبی کاری دشوار، بدبو، مرطوب و کثیف است.
خیساندن
هنگامی که پوست‌های درمان شده برای پردازش انتخاب می‌شوند، ابتدا باید در آب خیس شوند تا آبی که ممکن است در طول عمل آوری و حمل و نقل از دست داده‌اند جایگزین شود. پوست ممکن است برای چند ساعت تا چند روز خیس شود. خیساندن همچنین به تمیز کردن پوست، از بین بردن کثیفی و نمک‌هایی که ممکن است در فرآیند دباغی اختلال ایجاد کنند، کمک می‌کند.
آهک زدن
آهکی کردن، اپیدرم و مو را از پوست جدا می‌کند. آهک زدن با ترکیبات قلیایی باعث تورم پوست می‌شود. این فرایند باعث شکستن کنترل شده برخی از پیوندهای شیمیایی پروتئین‌های کلاژن می‌شود. موها در حین این فرایند از روی پوست جدا شده و شسته می‌شوند.
گوشت دهی
پوست پس از آهک زدن، از دستگاه عبور داده می‌شود تا گوشت حیوان باقی مانده را به صورت مکانیکی از داخل یا سمت «گوشت» پوست خارج کند. پوست‌ها ممکن است در این مرحله یا پس از دباغی به لایه‌هایی تقسیم شوند.
حذف قليا
اين فرايند برای خنثی کردن pH قلیایی پوست انجام می‌شود. سطوح بالای قلیایی می‌تواند به کلاژن آسیب برساند، بنابراین سطح pH باید در طول کل فرآیند دباغي به دقت کنترل شود.
باتینگ
باتینگ یک فرآیند آنزیمی است که باعث تثبیت بیشتر پوست خام، حذف آخرین ترکیبات قلیایی و تمیز کردن کامل پوست می‌شود. در پایان این فرآیند، پوست کاملاً با آب اشباع شده، صاف، تمیز و آماده برای فرآیندهای اسیدشویی و دباغی می‌شود.
اسیدشویی
بیشتر فرآیندهای دباغی نیاز به pH اسیدی ملایم دارند. محلول‌های اسید و نمک برای رساندن پوست به حالت مورد نیاز استفاده می‌شوند. به این فرآیند اسیدشویی می‌گویند. پوست اسیدی شده پایدار است و می‌توان آن را ذخیره یا حمل کرد.
چربی زدایی
قبل از شروع عملیات دباغی، از حلال‌ها یا مواد شیمیایی مبتنی بر آب برای حذف هر گونه چربی یا چربی اضافی از پوست حیوانات استفاده می‌شود.
دباغی کردن
اکنون پوست برای عمل “دباغی” واقعی که باعث ایجاد پیوندهای متقابل پروتئین در کلاژن می‌شود، آماده است. پوست‌ها همراه با مواد شیمیایی دباغی در یک درام چرخان بارگذاری می‌شوند. فرآیند شیمیایی مدرن تنها چند ساعت طول می‌کشد تا به کل پوست نفوذ کند. روش‌ها و مواد شیمیایی مختلف دباغی وجود دارد. فرآیند دباغی به پوست حیوان، استفاده نهایی از چرم و هر گونه نیاز خاص بستگی دارد.
- دباغی کروم یا معدنی: امروزه 80 تا 90 درصد کل چرم‌ها با فرآیند کروم یا معدنی دباغی می‌شوند. دباغی کروم که در سال 1858 اختراع شد، از محلول شیمیایی اسیدها و نمک‌ها از جمله سولفات کروم برای تبدیل کلاژن استفاده می‌کند. دباغی کروم تقریباً به طور کامل جایگزین دباغی گیاهی شده است زیرا می‌تواند یک محصول چرمی را ایجاد کند که انعطاف پذیر است و در هنگام خیس شدن تغییر رنگ نمی‌دهد. دباغی با کروم این مزیت را دارد که نسبتاً سریع و ارزان است. نمک کروم رنگ آبی کمرنگی به جا می‌گذارد که می‌توانید قبل از رنگ شدن چرم آن را ببینید. دباغي با کروم همچنین امکان ايجاد طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها را فراهم می‌کند. تقریباً تمام چرم‌های تولید کفش، با کروم دباغی شده است.
- دباغی گياهان: دباغی با گياهان، قدیمی‌ترین نوع دباغی است و از عصاره‌های گیاهی به جای مواد شیمیایی مصنوعی برای تبدیل کلاژن درون الیاف چرم استفاده می‌کند. دباغی با گياهان از تانن موجود در مواد گیاهی مختلف مانند پوست درخت، چوب، برگ، میوه و ریشه استفاده می‌کند. این مواد دباغي، رنگ‌های نهایی چرم را به قهوه‌ای و مشکی محدود می‌کند. این نوع دباغی می‌تواند تا 40 روز طول بکشد تا یک تکه چرم رنگ شده تولید شود. بنابراین فرآیند گران‌تری نسبت به ساير روش‌ها است. چرم دباغی گیاهی در آب پایدار نیست و تغییر رنگ می‌دهد. اگر چرم دباغی شده گیاهی خیس بخورد و سپس خشک شود، جمع شده و سفت می‌شود. چرم‌های دباغی گیاهی معمولاً ضخیم و سفت هستند و برای تولید چرم زیره، چرم کمربند و چرم برای آستر کفش و كيف استفاده می‌شوند.
- دباغی آلدهیدی یا مرطوب سفید: آلدهید یا مرطوب-سفید یک روش جدید دباغی ارگانیک است. انواع جدیدی از ترکیبات بیوسنتزی برای تثبیت و تبدیل کلاژن استفاده می‌شود. چرم دباغی شده با آلدهید با استفاده از ترکیبات گلوتارآلدئید یا اگزازولیدین دباغی می‌شود. این همان چرم است که بیشتر دباغ‌ها به دلیل رنگ کرم کم رنگ یا سفید آن را به عنوان چرم مرطوب سفید می‌نامند. این نوع اصلی چرم «بدون کروم» است که اغلب در کفش‌های نوزادان و فضای داخلی خودرو دیده می‌شود. دباغی آلدئیدی چرم‌های بسیار نرمی را ایجاد می‌کند که احساس خوبی براي مصرف كننده. از دباغی روغن آلدئیدی می‌توان برای تولید چرم قابل شستشو استفاده کرد. این روش دباغی به دلیل افزایش توجه به کیفیت آب و محیط زیست محبوبیت زیادی پیدا کرده است.
- سایر روش‌های دباغی: بسیاری از فرآیندهای دباغی چرم ديگر مانند دباغی زاج، روغن و گل سرخ وجود دارد، اما از این روش‌ها برای ساخت چرم کفش استفاده نمی‌شود.
شکافتن
هنگامی که الیاف چرم توسط فرآیند دباغی تثبیت شد، پوست را می‌توان به چند لایه تقسیم کرد. یک ماشین شکاف چرم از غلتک‌هایی برای هدایت چرم به داخل تیغه شکاف فولادی استفاده می‌کند. یک پوست ضخیم چرم را می‌توان تقسیم کرد و لایه‌ای با سطح دانه بالایی ایجاد کرد و یک “لايه” دوم باقی گذاشت که اين لايه می‌تواند به چرم جیر پردازش شود.
تراشیدن
برای ایجاد چرم نازک با ضخامت یکنواخت، دستگاهی با تیغه‌های مارپیچ که بر روی یک استوانه چرخان نصب شده‌اند، قسمت پشتی (بدون دانه) چرم را می‌تراشند. یک ماشین شکاف به تنهایی نمی‌تواند نازک‌ترین چرم را بسازد. بنابراین برای این کار ظریف از ماشین اصلاح استفاده می‌شود.
خنثی سازی
خنثی کردن مواد شیمیایی باقی مانده از فرآیند دباغي را حذف می‌کند. این فرآیند، دباغی را متوقف می‌کند و چرم را پایدار و آماده برای هر گونه پردازش اضافی می‌کند.
رنگرزی
اکنون چرم برای فرآیند رنگ آمیزی آماده است. روش‌ها و ترکیبات مختلف رنگرزی وجود دارد. برای طراح کفش ضروری است که بداند آیا چرم روی سطح رنگ شده است یا رنگ به طور کامل در پوست نفوذ می‌کند. به طور کلی، چرم دانه‌ای را می‌توان رنگ سطحی کرد، در حالی که جیر باید کاملاً نفوذ کند.
چرب كردن
در اين فرايند از روغن‌هایی استفاده مي‌شود كه الیاف چرم را روان مي‌کند و چرم را انعطاف پذیر و نرم نگه دارد. بدون این روغن‌ها، چرم با خشک شدن سخت و غیر قابل انعطاف می‌شود.
Samming
این فرآیند محتوای آب را تا حدود 55٪ کاهش می‌دهد و می‌تواند توسط تعدادی ماشین به دست آید، که رایج‌ترین آن‌ها یک خراش بزرگ با غلتک‌های پوشیده از نمد است. در طي اين فرايند آب از پوست خارج می‌شود.
Setting out
چرم کشیده می‌شود و قسمت دانه صاف می‌شود. این فرآیند همچنین میزان آب را تا حدود 40 درصد کاهش می‌دهد.
خشک شدن نهایی
چرم معمولاً تا 10 تا 20 درصد آب خشک می‌شود. این فرايند را می‌توان به روش‌های مختلفی به دست آورد و هر روش تأثیر متفاوتی بر روی چرم تمام شده دارد:
عملیات پرداخت چرم
هدف از پرداخت چرم، تراز کردن رنگ، پوشاندن عیوب دانه، کنترل براقیت و ایجاد یک سطح محافظ با مقاومت در برابر آب، مواد شیمیایی و سایش است. عملیات پرداخت می‌تواند به شدت سطح بیرونی چرم را تغییر دهد. این فرایند شامل:
- Oiling
- Brushing
- Padding
- Impregnation
- Buffing
- Spraying
- Roller coating
- Curtain coating
- Polishing
- Plating
- Embossing
- Glazing
- Tumbling
درجه بندی نهایی
چرم قبل از ارسال به مشتری درجه بندی می‌شود. برای درجه بندی شدت رنگ و یکنواختی، ظاهر بصری، ضخامت، نرمی، جلوه‌های طراحی و عیوب طبیعی مانند خط و خش در نظر گرفته می‌شود.
به طور خلاصه می‌توان گفت فرایند تبدیل پوست حیوانات مختلف به چرم، یک فرایند پیچیده و چند مرحله‌ای است که نیاز به مهارت و تجربه کافی دارد. چرم‌هایی که در اثر فرایند دباغی تولید می‌شوند، برای تهیه کفش، پوشاک، مبلمان و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر به دنبال کفش‌های تولید شده با چرم طبیعی باکیفیت هستید، می‌توانید از محصولات متنوع کفش نوید بهمن استفاده کنید.
پاسخ دادن